Her insanın kendisine güven ve güvensizlik duyduÄŸu genel bir tutumu, yaÅŸama bakışı vardır. Kendine güven, insanın kendisi hakkında olumlu ama gerçekçi tutumda olmasıdır.
Ä°nsanlar yaÅŸamlarının bazı alanlarında (akademik çalışma, atletizm, vb.) kendilerine fazla güvenirken, diÄŸer bazı alanlarda (bedensel görünüm, sosyal iliÅŸkiler, vb.) fazla güven duymayabilirler. Kendine güven kiÅŸiye yaÅŸamım denetimimde duygusu verir. Bu duygu yine de insanın her ÅŸeyi yapabileceÄŸi deÄŸil, beklentilerin gerçekçi tutulduÄŸu anlamına gelir.
Güvenli insanlar, bazı beklentileri gerçekleÅŸmese bile, kendilerini kabul etmeyi ve olumlu düÅŸünmeyi sürdürürler. Güvensiz kiÅŸilerin, kendilerine iliÅŸkin duyguları baÅŸkalarına ve onlardan alacakları onaya baÄŸlıdır. BaÅŸarılı deÄŸil baÅŸarısız olmayı bekler ve o korkuyla, risk almaktan kaçınırlar. Kendilerine düÅŸük deÄŸer biçerler, kendilerine söylenen olumlu sözleri görmezden gelir ya da dikkate almazlar. Oysa, kendine güveni olan kiÅŸiler, kendi yeteneklerine güvendiklerinden, diÄŸerlerinin onayına baÄŸlı kalmazlar. Kendilerini kabul etme eÄŸilimindedirler, bunun için istemedikleri ÅŸeyleri yapmak zorunda olduklarını düÅŸünmez, haklarına baÅŸkalarının haklarına tecavüz etmeden sahip çıkarlar.
Kendine Güven Nasıl OluÅŸur?
Kendine güvenin geliÅŸimini etkileyen pek çok etken olmakla birlikte, özellikle çocukluk döneminin ilk yıllarında ana-baba tutumları insanın kendisi hakkındaki duygularının oluÅŸumunda son derece önemlidir. Ana-babadan biri ya da her ikisi, aşırı derecede eleÅŸtirel ve yüksek beklentili ise ya da aşırı korumacı ve bağımsızlığı engelleyiciyse, çocuklar kendilerinin yeteneksiz, yetersiz ve deÄŸersiz olduÄŸuna inanabilir. Oysa ana-babalar çocuklarının giriÅŸimlerini destekler, geliÅŸimlerini alkışlar, hata yaptıkları zamanlarda doÄŸrusunu bulmalarına yardımcı olurken, onları sevmeye ve kabul etmeye devam ederlerse çocuklar da kendilerini kabul etmeyi, sevmeyi ve güvenmeyi öÄŸrenebilirler. Kendine güven eksikliÄŸi, mutlaka yetenekten yoksun olunduÄŸu anlamına gelmez. Bu eksiklik, diÄŸer insanların, özellikle ana-babanın, çevre ve toplumun gerçek dışı beklenti ile ölçütlerine fazla yoÄŸunlaÅŸmanın bir sonucudur. Bu noktada kendine güvensizliÄŸin hiç bir ÅŸekilde deÄŸiÅŸmeyeceÄŸini düÅŸünmek de son derece yanlış olur.
Kendine Güveni Olumsuz Etkileyen Varsayımlar
Dış etkilere karşı korunmak için insanlar bazı gerçekdışı düÅŸünceler geliÅŸtirirler. Bunların bazıları yapıcı, bazıları ise yıkıcıdır. Kendine güveni olumsuz etkileyen bir kaç düÅŸünce ÅŸekli ve onların gerçekçi seçenekleri ÅŸu ÅŸekilde sıralanabilir:
1)“Herkesin sevgisini ve onayını kazanmalıyım.”
Bu mükemmeliyetçi, ulaşılamaz bir hedeftir ve kiÅŸinin deÄŸerini tamamen baÅŸkalarının onayına bırakır, adeta baÅŸkalarına bağımlı gibi yaÅŸamayı getirir. Oysa ki kiÅŸisel deÄŸer ve ölçütler geliÅŸtirmek daha olumludur.
2)“Tüm önemli alanlarda yetenekli, yeterli ve baÅŸarılı olmalıyım.”
Bu da mükemmeliyetçi, ulaşılamaz bir hedeftir ve kiÅŸisel deÄŸerimizi baÅŸarıyla ölçmeye dayanır. Oysa baÅŸarı doyurucu olabilse de sizi daha deÄŸerli kılmaz. DeÄŸerli olma, her insanın doÄŸuÅŸtan sahip olduÄŸu bir özelliktir.
3)“Bugünkü bütün duygu ve davranışlarımı geçmiÅŸim belirler.”
Güven duygusunun çocukluk döneminde dış etkilerden daha fazla zarar görebildiÄŸi doÄŸrudur, ancak yaşınız ilerledikçe bu etkilerin neler olduÄŸuna iliÅŸkin bir bilinç ve bakış açısı kazanabilir ve yaÅŸamınız üzerinde ne gibi etkilere izin vereceÄŸinize siz karar verebilirsiniz. GeçmiÅŸteki olayların gölgesinde umutsuzca yaÅŸamak zorunda deÄŸilsiniz.
Kendine Güvene Zarar Veren DüÅŸünce Tarzları
AÅŸağıda örnekleri verilen bazı düÅŸünme biçimleri insanın kendine olan güvenini sarsar ve olumsuz etkilere karşı savunmasız hale getirir: Ya hep ya hiççilik. KiÅŸi her ÅŸeyi tam ve mükemmel yapmayı bekler, bu nedenle ya tamamen ondan vazgeçer ya da sürekli kendisini kötü hisseder. Oysa ‘bir her ÅŸeyi tam olarak yapmak’ fikrinin kendisi ne kadar doÄŸrudur? “Çok iyi yapamadığımda, tamamen baÅŸarısızım.” Genellemek. Karamsar bir bakış açısıyla her köÅŸe başında pusuya yatmış bir felaketle karşılaÅŸmayı bekler. Bir ÅŸeyin sonucunu ve deÄŸerini tek bir davranış ya da göstergeye baÄŸlar. “Biyoloji sınavında düÅŸük aldım, asla tıbba giremeyeceÄŸim.” Etiketlemek. Etiketlemek, kiÅŸiyi tek bir davranışla ya da özellikle yargılamak anlamına gelen, suçluluk duygusu getiren, basit bir süreçtir. “Hep kaybediyorum, ama bu benim hatam.” Olumsuza seçici dikkat. Ä°yi olan hiçbir ÅŸey, kötüler kadar önemsenmezler. Önemsiz bir eleÅŸtiri, sıradan yapılmış bir yorum, olumsuz bir ayrıntı bütün gerçeÄŸi gölgeler. Ä°ltifatlar göz ardı edilir. “Bir turda beÅŸ satranç oyununu kazandım, ancak sonuncuyu kaybedince moralim çok bozuldu.” “Bu kıyafetimi mi beÄŸendin? Oysa beni ÅŸiÅŸman gösteriyor.” Duyguların doÄŸruluÄŸunu sınamadan kabullenmek. Olumsuz bir duyguya insan baÅŸkalarının etkisinde kalarak kapılabilir ve bu gerçekleri yansıtmadığı halde öyleymiÅŸ gibi algılanır. “Kendimi çirkin buluyorum, böyle hissettiÄŸime göre,demek ki öyleyim.” “-meli, -malı” cümleleriyle düÅŸünmek. “-meli, -malı” ile biten cümleler genelde mükemmeliyetçi özelliÄŸe iÅŸaret eder ve kiÅŸilerin kendi istek ya da arzularından çok baÅŸkalarının beklentilerini yansıtır. Gerekliliklere takılır. “Üniversiteye gelen herkesin bir meslek planı olmalı. Benim olmadığına göre, bende bir sorun var.”
Kendine Güveni GeliÅŸtirmenin Yolları
Ä°lk çocukluk döneminde kiÅŸinin kendi ana-baba tutumunu deÄŸiÅŸtirmede ve çevresini belirlemede çok az gücü vardır, oysa bu sonraki yıllarda artar. KiÅŸi bilinçli bir seçim ve çabayla olumsuz deneyimlerini olumluya çevirebilir. Gençlik döneminde insanın kendisi hakkındaki düÅŸüncelerinde arkadaÅŸların etkisi, ailenin ya da büyüklerinkinden çok daha güçlü hale gelir. Üniversite yıllarında öÄŸrenciler, deÄŸerleri yeniden gözden geçirip kendi kimliklerini oluÅŸtururken arkadaÅŸ etkisine daha açık hale gelirler. Bu baÄŸlamda, kendinizi olumsuz hissetmenize yol açan arkadaÅŸların sizin için uygun olmadığına karar verebilir, onlardan uzaklaÅŸmayı seçebilir ve yeni olumlu arkadaÅŸlıklar kurabilirsiniz.
AÅŸağıda olumsuz düÅŸünme tarzlarından kaçınıp kendinize olan güveninizi artırmanın beli baÅŸlı yolları sıralanmıştır:
1)Ä°yi yanlarınızı görün. Yapabildiklerinizi göz ardı etmeyin, yapamadıklarınızda da gösterdiÄŸiniz emek ve çabayı takdir edin. Ä°ÅŸe yapabildiklerinizle baÅŸlamak, kaçınılmaz olabilen sınırlarınızı kabulde size yardımcı olacaktır.
2)Ä°çsel deÄŸerlendirme yapın. Kendinizi deÄŸerlendirdiÄŸiniz kendi iç deÄŸer ve ölçütleriniz olsun, geliÅŸmenizi onlarla kıyaslayın. BaÅŸkalarıyla olan rekabetin sonucuna ya da toplumun genel geçer beklentilerine bağımlı kalmayın. BaÅŸkalarını da dinleyin ancak onların fikirlerini doÄŸrudan kabul etmek yerine aklı seliminizle deÄŸerlendirmeyi öÄŸrenin. Hiçbir konuda tek ve mutlak doÄŸrular olmadığını sık sık kendinize hatırlatın. BaÅŸkalarının söylediklerinden çok kendi geliÅŸtirdiÄŸiniz olumlu sesinize kulak verin
3)Ä°çsel konuÅŸmalarınız olsun. Kendi kendiyle içsel bir ses geliÅŸtirin ve onu kendinizi zararlı etkilere karşı korumada kullanın. Olumsuz düÅŸüncelere kapılırken kendinize “dur” deyin ve daha mantıklı karşıt düÅŸünceler, seçenekler geliÅŸtirin.
4)Risk alın. Yeni deneyimleri, kazanıp kaybedilecek sınavlar olarak deÄŸil, bir ÅŸeyler öÄŸrenmek için birer fırsat olarak görün. Böylece zorlayıcı yaÅŸantılarda kendinizi yıpratmak yerine geliÅŸtirebilirsiniz.
Kendine Güvenle alakalı Melih Arat ın bir yazısı:
Hayallere giden yol nereden baÅŸlar? Kendine güvenden...
Kendine güven, kabiliyetleriniz ve bilginiz ne yapmanıza izin veriyorsa onları yapmanıza izin verir. Öyle ki, kendine güveni olmayan birisi, yanındakine bir merhaba bile diyemez. Bir seminerde bırakın konuÅŸmacı olmayı, kalkıp soru bile soramaz. Bir iÅŸ görüÅŸmesinde dili tutulur, ter ve heyecan basar. Ä°lgi duyduÄŸu karşı cinsten birisiyle iletiÅŸim kuramaz. Hatta onu bırakın, hemcinsleriyle birlikte saÄŸlıklı iliÅŸki kurmakta zorluk çeker.
Kendine güvenmek, yeryüzünde var olmanın baÅŸlangıcıdır. Ä°nsanlar, fiziksel olarak varlarsa bile birçok durumda vitrin mankeni gibi kalırlar. Bu mankeni hareket eden, müdahale eden, sosyalleÅŸebilen ve hayallerine ulaÅŸmak için giriÅŸimde bulunur hale getirmenin, ona can vermenin baÅŸlangıç noktası kendine güvendir.
Kendine güven, önce yapabilirim diye düÅŸünmekle baÅŸlar. Ancak doÄŸduÄŸumuz andan itibaren bize yapabileceklerimiz deÄŸil, yapamayacaklarımız söylenmiÅŸtir. Anne – babalarımızın bir çoÄŸuna özgüvenimizi tahrip etmek için yaptıkları özenli çalışmalara teÅŸekkür borçluyuz. “Su küçüÄŸün, söz büyüÄŸün” gibi sözler, anne, baba, amca, dayı, dede ve benzeri aile büyüklerinin hemen her fırsatta çocukluÄŸumuzda bizi küçülten sözler sarf etmesi, bazen de iyi niyetle bizi koruma güdüsüyle hiçbir ÅŸey yapmak için bize fırsat vermemeleri özgüvenin geliÅŸmesini engellemiÅŸtir. Üniversiteye ve hatta mastıra çocuÄŸunu yazdırmaya giden anne-babalar var. Bu çocuklar, (Allah anne ve babalarına uzun ömür versin) anne ve babaları ölürse ne yapacaklar nasıl yaÅŸamda ayakta duracaklar?
Size tuhaf gelebilir ama algıda seçici olun, çevrenizden yapamayacağınızı ve baÅŸaramayacağınızı söyleyenlerin sözlerini deÄŸil, sadece olumlu yönde gelen sözleri duyun.
Özgüveni geliÅŸtirmenin en basit yolu, kiÅŸinin kendini kendine azar azar ispatlamasıdır. Eylemlerle ilgili her gün kendinize bir önceki günden daha büyük bir hedef koyun. ÖrneÄŸin, iletiÅŸim kurmakta zorluk çekiyorsanız, kendinizi bir kursa (dil, ebru, ahÅŸap boyama, bilgisayar vb. gibi) yazdırın. Kurs demek, kurs arkadaÅŸlarıyla ortak yönde iletiÅŸim zorunluluÄŸu demektir. Kursların ikinci önemli özelliÄŸi, kurslar eylem içerirler, sınav olursunuz, hemen herkes kurslarda iyi puan alırlar ve bu puanlar, çevrenizin size yapmayı ihmal ettiÄŸi övgüleri ikame eder. EÄŸer ebru kursu ya da ahÅŸap boyama kursu ise, ortaya bir ürün koymuÅŸ olmak insana kendini iyi hissettirir. Dil kursları diyalog dersleri de içerdiÄŸinden mutlaka Türkçe ya da baÅŸka bir lisanda sınıf arkadaÅŸlarınızla konuÅŸmak zorunda kalırsınız.
Ä°lla kursa gitmek gerekli diye bir ÅŸey de yok. Kendinize küçük küçük projeler yapabilirsiniz. Mesela odanızı güzelleÅŸtirme projesi. Odanızın bir bölümüne bir temaya uygun döÅŸeyebilirsiniz. Diyelim ki, odayı döÅŸeme teması müzik aletleri teması olsun. Acaba hangi müzik aletlerini odaya koyabiliriz? Bunları nereden ve nasıl ekonomik olarak buluruz? Bu soruların cevaplarını bulmak için yine, insanlarla iletiÅŸime geçmek gerekir. Ä°nternet’e girmek, müzik alet satıcılarına, antikacılara ya da müzik kurslarına gitmek gerekir. Bütün bu araÅŸtırma çalışmaları, insanın kendini daha iyi ifade etmesi için fırsat yaratır.
Hemen hiç kimse doÄŸuÅŸtan iyi bir konuÅŸmacı deÄŸildir. KonuÅŸma konuÅŸarak öÄŸrenilir. DeÄŸiÅŸik konularda doÄŸuÅŸtan yeteneÄŸi olmayan insanlar, idman yaparak deÄŸiÅŸik becerileri geliÅŸtirebilirler. Satış becerisi, resim yapma becerisi gibi birçok beceri, baÅŸlangıçta hiç yokken zaman içinde antrenman yaparak geliÅŸtirilebilir. Bütün bu becerilerin geliÅŸmesine paralel olarak, özgüven de geliÅŸir.
Atatürk’ün “Türk öÄŸün, çalış, güven” sözü kiÅŸisel geliÅŸim açısından çok doÄŸru bir mantıktadır. Bu sözü biraz daha açarsak ÅŸöyle söyleyebiliriz. “Türk öÄŸün (BaÅŸarabileceÄŸine inan); çalış (bir eylem içine gir ve sonuç al); güven (eylem içine girebildiÄŸine ve sonuç alabildiÄŸine bakarak, kendine güven).”
Kaynaklar:
Android